اقدامات اصلاحگرایانه ی عباس میرزا و عملکرد نظامی او در مقابل روسها

سخن در مورد دوره ای است که عباس میرزا – یکی از افراد علاقه مند به نوگرایی و اصلاح طلبی در دوره ی حکومت فتحعلی شاه – تصمیم به اجرای اصول و موازینی در ایران گرفت ،که لازمه ی آن تغییر بسیاری از روش ها و سنت های رایج آن دوره بود. علت این تصمیم او را باید در چگونگی انجام دو دوره جنگهای ایران و روس و نتایجی که بر اوضاع و احوال ایران گذاشت ، جستجو کرد.همچنین در این دوره اروپا بعد از وقوع انقلاب صنعتی در حال گذار از دوران سنتی به عصر مدرن بود. اگرچه آغاز این تغییرات و اصلاحات در ایران ابتدا امیدوار کننده بود، اما پس از مدتی و به د نبال بی برنامگی متولیان اجرای اصلاحات در زمینه سازی لازم و همچنین مخالفت رقیبان عباس میرزا و سنت گرایان و مرگ زودرس ولیعهد، سرانجام درستی برای این اصلاحات رقم نخورد، اگر چه تغییرات ارزشمند در اوضاع حکومتی و وضع مردم آذربایجان به وجود آمد . عباس میرزا با در اختیار داشتن افراد اندیشمندی مانند محمد خان امیر نظام مربی وی و میرزا بزرگ قائم مقام فراهانی و پسرش میرزا ابوالقاسم قائم مقام دوم و میرزا تقی خان فراهانی ، فرصت بسیار مطلوبی به دست آورد ، زیرا آنها نه تنها در امور نظامی و لشکر کشی عباس میرزا را راهنمایی می کردند بلکه در امور اداری و حکومتی و انجام اصلاحات اجتماعی – سیاسی نقش ارزنده ای داشتند و همین افراد از نخستین پایه گذاران جنبش اصلاحگرا در ایران شدند. همچنین نایب السلطنه در طول دو دوره جنگ با دولت قدرتمند روسیه ، مقاومت جانانه ای انجام داد و پس از آن اقدمات مهمی در نوسازی ارتش و اصلاحات اداری ،مالی ، اجتماعی و بهبود مسائل آموزشی و فرهنگی وگذر از جامعه ی سنتی به جامعه پیشرفته انجام داد.